Kinderpsycholoog Tischa Neve: 'Zo leer je je kind eerlijk te zijn (zonder te straffen)'

In dit artikel:

Kristel (38) merkt dat haar negenjarige zoon soms overdrijft of niet de waarheid vertelt: hij blies incidents van pesten op en ontkende dat hij de bal kwijt was, terwijl die later bij de buren lag. Ze vermoedt dat zijn onzekerheid en de drang om fouten te vermijden of extra aandacht te krijgen meespelen. Kinderpsycholoog en opvoeddeskundige Tischa Neve legt uit waar liegen bij kinderen vandaan komt en wat ouders kunnen doen.

Vanaf ongeveer drie à vier jaar beginnen kinderen te “jokken” — dat is vaak een experiment met taal, fantasie en oorzaak-gevolg. Peuters hebben nog weinig impulscontrole en onderscheiden fantasie nog niet duidelijk van realiteit. Het echt bewust en berekend liegen vereist de ontwikkeling van theory of mind (inzicht in het perspectief van een ander), die meestal rond vijf à zes jaar op gang komt. Bij jonge kinderen ligt het liegen daarom vaker in nieuwsgierigheid of verbeelding begraven; bij oudere kinderen kan het doelgericht zijn.

Bij pubers heeft liegen andere functies: het helpt grenzen te verkennen, privacy te beschermen, consequenties te ontwijken of zich los te maken van ouders. Soms verbergen tieners dingen uit schaamte of omdat ze onder druk staan. Ligt liegen structureel, dan kan dat wijzen op problemen in het welzijn van het kind of op een onveilige relatie met de ouder.

Adviezen voor ouders:
- Schep een veilige sfeer: kinderen durven alleen eerlijk te zijn als ze weten dat ze geen onmenselijke straf krijgen. Streng afreageren op eerlijkheid ontmoedigt openheid.
- Benoem en oefen gevolgen die duidelijk maar niet afschrikwekkend zijn. Fouten mogen gemaakt worden; leer ervan.
- Wees een rolmodel: ouders die zelf regelmatig kleine leugens gebruiken, geven het voorbeeld dat de waarheid flexibel is. Vraag je af wat je kind bij jou ziet.
- Praat zonder te veroordelen: onderzoek waarom je kind loog, wie erbij betrokken is en of het zich onveilig voelt. Vraag hoe het voelde en bespreek samen alternatieven voor de volgende keer.
- Beloon eerlijkheid waar mogelijk, ook als de waarheid consequenties heeft; dat versterkt vertrouwen.

Wanneer ingrijpen? Jokken is pas zorgwekkend als het systematisch gebeurt uit angst of schaamte. Dan is het belangrijk te kijken naar de onderliggende reden en, indien nodig, professionele hulp in te schakelen.

Ter afsluiting: in het artikel is een schuilnaam gebruikt om privacy te waarborgen; de redactie kent de echte naam.